Bạn hỏi tôi cảm xúc của ngày thống nhất đất nước 30/4/1975 ư? Không phải là một khoảnh khắc, mà đối với thế hệ chúng tôi - Cảm xúc ấy kéo dài hàng chục năm - Từ buổi đầu Đồng Khởi - qua Mậu Thân - qua hiệp định Paris rồi đến đỉnh cao là 1975...

Khối nữ quân nhạc tham gia diễu binh chào mừng 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (Nguồn: Pháp Luật TP.HCM)

Thời khắc Mậu Thân - 1968

Lúc ấy tôi vừa 21 tuổi, năm cuối của Đại học. Những ngày tháng Mậu Thân sôi sục ấy, chỉ qua làn sóng đài phát thanh, mà lan đến tận nơi sơ tán núi rừng Lập Thạch - Vĩnh Phúc. Cả trường không thể ngủ yên, không thể học hành... Khắp khu sơ tán, từ các lán sinh viên, suốt ngày, suốt buổi tối vang lên những lời ca sôi nổi “Rầm rập bước chân ta đi trên đường phố Sài Gòn / Như con chim én báo mùa xuân về, tin vui chiến thắng bay từ quê nhà /... Sài Gòn ơi, súng tiến công vang mùa xuân...” (Sài Gòn quật khởi) hay “Miền Nam ơi, một tiếng của Người gọi / Chúng con sẽ lên đường về ngay, giết quân thù” (Miền Nam kêu gọi ta) và “Ơi Miền Nam yêu thương / Vang tiếng kèn xuất trận / Máu sôi lòng uất hận / Thôi thúc ta lên đường” (Tiếng kèn xuất trận).

Cả trường không ai còn tâm trí học hành. Các bạn học sinh miền Nam, sẵn sàng ba lô lên đường, khóa I được tốt nghiệp sớm nửa năm. Sinh viên miền Bắc thì ngưỡng mộ và nhiều bạn viết đơn tình nguyện, ký tên bằng máu... Và thế là gần 200 sinh viên khóa I, khóa II trường tài chính lên đường đi B... Các anh chị là những người lính thực thụ trên mặt trận tài chính, trải dài từ Huế đến miền Đông, miền Tây Nam Bộ... Để sau giải phóng trong niềm vui um họp có cả nụ cười và nước mắt. (Về những chuyện này được anh Phạm Kỳ - cựu sinh viên khóa II, viết trong hồi ký Một thời khói lửa, xuất bản năm 2024).

Thời khắc Hiệp định Paris đình chiến 1973

Lúc đó tôi đã là cán bộ của Ngân hàng Kiến thiết Trung ương và 26 tuổi. Sau những ngày máu lửa của “Điện Biên Phủ trên không”. Sau dấu ấn 3000 máy bay Mỹ bị bắn rơi trên mảnh đất này (mà được đón qua từng mẫu tem mới ghi nhận 100/200/1000/2000 và 3000) là niềm vui vỡ òa khi Hiệp định Paris được ký kết. Khẩu hiệu “Hòa hợp dân tộc” như một câu thần chú. Buồn cười, trên đường phố, đụng xe nhau, hai bạn trẻ giơ tay “Hòa hợp dân tộc nhé” rồi cùng cười xòa. Bọn nhỏ học sinh đang tranh chấp nhau trong ván bi, ván đáo, bỗng đập tay nhau “Hòa hợp dân tộc” rồi làm hòa. Niềm vui “Hòa hợp dân tộc” là niềm mong ước hòa bình, Nam Bắc một nhà, tràn từ trái tim lên khóe mắt...

Trực thăng mang theo Đảng kỳ và Quốc kỳ tung bay trên bầu trời thành phố Hồ Chí Minh (Nguồn: Hoàng Giang - Pháp Luật TP.HCM)

Thời khắc 30/4/1975

Lúc đó tôi gần 30 tuổi. 50 năm qua mà vẫn nguyên vẹn cảm xúc năm đó, đầu tiên là hồi hộp rồi đến vỡ òa, nghẹn ngào.

Ngay từ tháng 2/1975, khi bắt đầu chiến dịch Hồ Chí Minh mà trận đánh mở màn là Buôn Mê Thuột. Cả cơ quan, các phòng đâu còn tâm trí làm việc, cứ ngồi xung quanh cái đài Orionton bé xíu... Hồi hộp như xem World cup 1974... căng mắt, căng tai dõi theo từng bước chân quân giải phóng thần tốc... Mọi người hét toáng lên khi giải phóng thêm một thị trấn, một thành phố, hét to như khi trái bóng “vào rồi”...

Đỉnh cao của cảm xúc khi phi công Nguyễn Thành Trung ném bom dinh Độc Lập  ngày  8/4 và xe tăng tiến vào cắm cờ trên Dinh ngày 30/4... Những hành khúc vang lên rộn rã “Tiến về Sài Gòn, Ta quyết diệt giặc thù / Tiến về Sài Gòn giải phóng Thành đô...” Mọi người ôm nhau vừa cười vừa khóc. Các chú bác cán bộ miền Nam tập kết ở Ngân hàng Kiến thiết ... thì nôn nóng sẵn sàng để về quê nhận nhiệm vụ sau 20 năm xa cách, chuẩn bị ba lô, chia cho các bạn cùng ở tập thể những đồ đạc “quý giá” một thời, từ bếp dầu,  nồi xoong, đến chai mắm, đèn dầu, thùng đựng gạo, tem phiếu... từ bác Oanh, bác Nhĩ (Huế), bác Võ Huy Hoàng, bác Phạm Đức Tú, bác Tòng, (Bình Định), bác Võ Kính, Trương Quang Tơ, chị Trương Thị Ngang (Quảng Ngãi), bác  Huỳnh Thơ, bác Hòa (Lâm Đồng), bác Nguyên, bác Thạch, bác Phạm Học Lâm (thành phố Hồ Chí Minh), anh Đặng Châu Thủ (An Giang), bác Ca Vĩnh (Cần Thơ)...

Dinh Độc Lập trong đêm Hoà nhạc “Đất nước trọn niềm vui” (Nguồn: Hồ Việt - Sài Gòn Giải Phóng)

Niềm vui ngập tràn cả nước, rực rỡ cờ hoa vào ngày hội chiến thắng - 15/5/1975. Rộn ràng bài ca “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng / Lời Bác nay thành chiến thắng huy hoàng / Ba mươi năm đấu tranh giành toàn vẹn non sông...”

Hồi đó, tôi đã viết bài thơ nhỏ thế này:

Ngày vui nhớ Bác

Hôm nay mười lăm tháng năm

Con đi dự hội mà lòng ngẩn ngơ

Tháng năm nắng tỏa vàng mơ

Quảng trường rực rỡ, màu cờ đỏ tưoi

Bác Hồ ơi..! Bác Hồ ơi!

Giữa ngày vui…

...vắng nụ cười thương yêu

Vắng đôi mắt sáng đăm chiêu

Vắng vầng trán rộng đã nhiều nếp nhăn

Cuộc đời 79 mùa xuân

Chỉ lo cho nước, cho dân  mạnh giầu

Thức vì đất nước còn đau

Thức vì trận tuyến  năm châu đang đòi.

Bác ơi... nước  độc lập rồi!

Hơn trăm năm ấy sáng ngời hôm nay

Ba Đình rợp bóng cờ bay

Tuyên ngôn buổi trước buổi này liên hoan

Măng non lớp lớp khăn quàng

Chim bồ câu trắng ngỡ ngàng tìm ai

Còn đâu tóc bạc gió bay

Giữa rừng cờ đỏ nhịp tay kết đoàn

Chúng con đi suốt chặng đường

Nhớ Người đứng giữa Quảng trường  vẫy theo

Đi trong nắng ấm, cờ reo

Ngước lên cao....

             Ngước lên cao...

                      ... Thấy Người..

Đi theo ánh sáng mặt trời

Theo con đường Bác suốt đời đã đi.

Lễ diễu binh tại TP. Hồ Chí Minh (Ảnh: Hoàng Triều - Người Lao Động)

Lễ diễu binh tại TP. Hồ Chí Minh (Ảnh: Hoàng Triều - Người Lao Động)

Xây dựng Ngân hàng Kiến thiết ở phương nam

Niềm vui cả nước vẫn rộn ràng chưa lắng lại, thì công việc của Ngân hàng Kiến thiết đã bắt đầu cấp tập chuẩn bị cho việc thành lập các chi nhánh Ngân hàng Kiến thiết ở các tỉnh phía Nam kịp thời phục vụ cho công cuộc tái thiết đất nước.

Thật lạ lùng, lúc đó chưa có một Ngân hàng Thương mại chỉ có Ngân hàng Nhà nước mở chi nhánh ở các tỉnh. Và Ngân hàng Kiến thiết là Ngân hàng duy nhất triển khai các chi nhánh ở các tỉnh song song với việc thành lập các Sở tài chính.

Mọi việc khẩn trương nhưng cũng vô cùng phấn khởi. Phòng tổ chức cán bộ, chú Tá, cô Tâm, chỉ đạo lên phương án, lập các đội nòng cốt, gồm các cán bộ chủ chốt vào xây dựng từng cơ sở - Lệnh điều động cán bộ từ NHKTTW, từ các chi nhánh... nhanh chóng tập hợp quân số... Ban lãnh đạo gặp mặt giao nhiệm vụ ... dặn dò và… Lên đường ... Chỉ có lòng nhiệt huyết, kinh nghiệm công tác với sự ủng hộ, giúp đỡ của UBND, sở tài chính địa phương là hành trang để xây dựng chi nhánh từ quy chế, quy định, đào tạo, hướng dẫn nghiệp vụ... vận hành. Vậy là chỉ hơn một năm từ tháng 5/1975 đến cuối năm 1976, 21 chi nhánh NHKT đã phủ sóng khắp các tỉnh phía Nam phục vụ đắc lực cho công cuộc khôi phục và phát triển kinh tế sau chiến tranh.

Lần đầu tiên trên Báo cáo kế hoạch, thống kê, kế toán của NHKTVN có đầy đủ danh mục của 38 tỉnh anh em trong đại gia đình Ngân hàng. Hệ thống tổ chức của Ngân hàng Kiến thiết âm thầm phát triển như rễ cây tràm, cây đước, cây trâm bầu “bám sâu vào lòng đất” sinh sôi, mạnh mẽ...

Nửa thế kỷ trôi qua... Mà như mới hôm qua - Tôi của thời tuổi trẻ... đến nay là U80 nhưng những cảm xúc hồi hộp vỡ òa, vui sướng vẫn tươi mới như thuở nào…

Tháng 4/2025