Từ ngày thị xã Thanh Hóa, thủ phủ của tỉnh Thanh Hóa, được mở rộng địa giới và nâng cấp lên thành phố, phường An Hưng trở thành Trung tâm hành chính của thành phố xứ Thanh to đẹp, đàng hoàng. Tại đây có một đường phố mang tên Trịnh Huy Quang. Đó là một đường phố lớn, dài gần bốn cây số, chạy dọc thành phố theo hướng Bắc - Nam... Trịnh Huy Quang là một chiến sĩ lão thành Cách mạng bậc tiền bối từ trước khi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Ông là Ủy viên Đảng Đoàn Bộ Tài Chính, Giám đốc đầu tiên của Ngân hàng Kiến thiết Việt Nam, nay là Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV).

Cán bộ BIDV Thanh Hóa chụp ảnh kỷ niệm trên con đường mang tên đồng chí Trịnh Huy Quang

Theo các tài liệu lịch sử hiện đang được lưu trữ trên Cổng thông tin điện tử của Tỉnh ủy Thanh Hóa và Tỉnh ủy Khánh Hòa, cùng cuốn Lịch sử đấu tranh cách mạng của các lực lượng vũ trang Quân khu V và một số ấn phẩm liên quan, thì ông Trịnh Huy Quang sinh năm 1909, trong một gia đình trung nông ở làng Phúc Tường, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. Thời niên thiếu, Trịnh Huy Quang được gửi về thị xã Thanh Hóa ăn học. Đó cũng là thời kỳ ở Thanh Hóa có 2 tổ chức cách mạng tiền thân của Đảng cộng sản Việt Nam sau này, đang hoạt động khá mạnh, đó là Việt Nam Thanh niên cách mạng và Tân Việt cách mạng Đảng. Cùng đó là những phong trào yêu nước, như: cuộc đấu tranh đòi thực dân Pháp thả cụ Phan Bội Châu, lễ truy điệu và để tang cụ Phan Chu trinh…

Ông Trịnh Huy Quang

Các hoạt động trên đây cùng các sách báo tiến bộ công khai và bí mật lưu hành, đã tác động mạnh mẽ đến tinh thần yêu nước của đông đảo học sinh và thanh niên, trong đó có Trịnh Huy Quang, một trí thức trẻ tràn đầy nhiệt huyết. Năm 1928, ông được kết nạp vào Việt nam Thanh niên cách mạng đồng chí Hội. Do tích cực hoạt động nên chỉ một thời gian sau, Trịnh Huy Quang được Tỉnh bộ cử làm Bí thư Tiểu tổ Vĩnh Lộc. Sau Đại hội toàn quốc của Thanh niên cách mạng đồng chí Hội họp ở Hồng Công tháng 5-1929, Trịnh Huy Quang cùng nhiều đồng chí khác đi “vô sản hóa” tại các cơ sở công nghiệp trong tỉnh. Hoạt động của tổ chức bị lộ, nhiều  hội viên bị bắt, trong đó có Trịnh Huy Quang bị kết án 5 năm tù, bị đày đi Nha Trang và Buôn Ma Thuột. Trong tù, ông tham gia thành lập chi bộ cộng sản để lãnh đạo các cuộc đấu tranh với cai ngục, học tập chính trị và tìm cách liên lạc với tổ chức bên ngoài. Năm 1932, ông được ra tù, trở về quê nhà tham gia Đảng cộng sản Việt Nam, tiếp tục hoạt động và bị bắt lần thứ hai vào cuối năm 1933, bị kết án 2 năm và bị giam ở nhà lao Thanh Hóa. Cuối năm 1935, Trịnh Huy Quang ra tù, móc nối lại cơ sở, tiếp tục hoạt động. Từ năm 1936 đến năm 1939, ông được bầu làm Bí thư tỉnh ủy Thanh Hóa. Đây là thời kỳ mà những hoạt động của phong trào Mặt trận dân chủ ở Pháp có tác động rất lớn tới phong trào đấu tranh cách mạng của Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Đầu tháng 4-1939, đang làm Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa, ông Trịnh Huy Quang được Trung ương điều động vào tăng cường cho Nghệ An. Tháng 7 năm đó, sau cuộc mít tinh lớn ở Quỳnh Lưu, ông bị bắt lần thứ ba, bị đày đi Buôn Ma Thuột. Tháng 3-1945, Nhật đảo chính Pháp, ông thoát khỏi nhà tù và được điều động vào hoạt động ở vùng Nam Trung Bộ. Trong một thời gian ngắn, ông Trịnh Huy Quang nhanh chóng liên lạc với các nhóm Việt Minh ở tỉnh Khánh Hòa để xây dựng cơ sở, phát triển tổ chức các đoàn thể cứu quốc... Sau khi tham gia lãnh đạo quần chúng và các lực lượng vũ trang tiến hành khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám thành công, ông Trịnh Huy Quang được cử làm Chủ tịch ủy ban Nhân dân lâm thời huyện Ninh Hòa rồi Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa. Từ tháng 7-1946 ông được điều sang quân đội, làm Chính ủy Trung đoàn 80 rồi Chính ủy kiêm Tư lệnh khu VI thuộc Liên Khu V...

Giữa năm 1954, ông Trịnh Huy Quang được cử đi học Trường Đảng cao cấp ở Bắc Kinh-Trung Quốc. Năm 1955, ông về nước, tiếp tục tham gia quân đội một thời gian rồi được cử sang tham gia Ban lãnh đạo Bộ Tài chính. Tháng 4-1957, Nhà nước thành lập Ngân hàng Kiến thiết Việt Nam, với chức năng là tham gia phục vụ công cuộc kiến thiết đất nước, xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và kháng chiến giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Ông Trịnh Huy Quang lúc bấy giờ là Ủy viên Đảng Đoàn bộ Tài chính, được cử làm Giám đốc của Ngân hàng Kiến thiết Việt Nam trong giai đoạn “vạn sự khởi đầu nan”. Cuối năm 1958, ông được rút về lại Bộ Tài chính. Từ tháng 10-1960 đến tháng 11-1963, ông là Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên. Hết nhiệm kỳ Đại sứ, ông về nước làm Vụ trưởng thuộc Ban Thanh tra Chính phủ. Do hậu quả của nhiều năm bị tù đày, nên sức khỏe ông ngày mỗi sa sút. Ông mất tháng 10-1974 tại Hà Nội, hưởng thọ 65 tuổi. Ông Trịnh Huy Quang đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương kháng chiến hạng Nhất, Huân chương Chiến thắng hạng Nhất và Huân chương Độc lập hạng Nhất...

Một phân xưởng của Nhà máy cơ khí Trần Hưng Đạo - công trình do Ngân hàng Kiến thiết Việt Nam cấp phát vốn xây dựng

Có phương ngôn rằng: Hổ chết để da, người ta chết để tiếng. Ông Trịnh Huy Quang mất đã hơn nửa thế kỷ nhưng “tiếng thơm” về ông còn được lưu truyền trong sử sách và trong tình cảm của nhiều thế hệ cán bộ nhân viên từng có dịp công tác hoặc tiếp xúc với ông. Ngoài sự hi sinh gian khổ trong hoạt động cách mạng, ông còn là người chấp nhận những hi sinh trong cuộc sống gia đình để phụng sự Tổ quốc. Thiếu tá cựu chiến binh Trịnh Huy Châu, người con độc nhất của ông Trịnh Huy Quang, kể: Cuối năm 1939, ông Châu vừa sinh được vài hôm thì bố là Bí thư tỉnh ủy Trịnh Huy Quang được điều động vào Nghệ An, sau đó bị bắt và bị đày đi Buôn Ma Thuột. Đầu năm 1946, nghe tin ông còn sống và công tác ở Khánh Hòa, mẹ con ông Châu dắt díu nhau đi tìm. Ròng rã mấy tháng trời lặn lội, nhờ sự giúp đỡ tận tình của các cơ quan, đơn vị trên đường, cuối cùng họ cũng gặp được ông Quang đang làm Chính ủy Trung đoàn 80 bộ đội chủ lực Liên khu V. Bấy giờ Mặt trận Nha Trang bị vỡ, chiến sự lan khắp vùng, Chính ủy Trịnh Huy Quang phải gửi vợ con ở nhà dân, cách đơn vị mấy chục cây số, cứ vài tuần vợ chồng, cha con mới được gặp nhau khi thì một đêm, khi thì nửa ngày… Được hơn 3 tháng như thế thì mẹ ông cũng là một cán bộ tiền khởi nghĩa, có lệnh phải trở ra Thanh Hóa, mang theo ông Châu ra gửi cho bà nội ở huyện Vĩnh Lộc để tiếp tục công tác. Sau này, khi ông Châu là người con trai độc nhất tốt nghiệp phổ thông, thay vì con con đi du học nước ngoài theo tiêu chuẩn ưu tiên lúc đó, ông Trịnh Huy Quang lại cho con nhập ngũ như bao chàng trai cùng thế hệ “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Đó là một sự nêu gương thầm lặng, một sự hi sinh không dễ dàng của một người cha...

Bà Mai Cương, cựu Thứ trưởng Bộ Tài chính, từng làm nhân viên dưới quyền của ông Trịnh Huy Quang, có kể rất nhiều câu chuyện về người thủ trưởng của mình, rằng là mỗi lần đi công tác cơ sở, anh chị nào quên không mang theo phiếu gạo thì ông yêu cầu phải qui ra tiền mặt mà thanh toán sòng phẳng cho người ta, cấm không được “ăn quỵt” cơ sở. Lại có chuyện năm ấy, Thủ tướng Phạm Văn Đồng cho người mang quà Tết sang biếu ông cựu Bí thư tỉnh ủy Khánh Hòa, vốn là bạn tù hồi trước. Bữa đó, anh cán bộ văn phòng về báo cáo lại với Thủ tướng là nhà ông Quang sơ sài đơn giản quá, đến nỗi cái bàn làm việc kiêm cả bàn ăn và bàn tiếp khách mà cứ khập khà khập khễnh vì chỉ được 3 chân chắc chắn. Sự việc sau đó được phản ảnh lại với bộ phận vật tư - hành chính của Bộ Tài chính…

Hệ thống đại thủy nông Bắc - Hưng - Hải thời kỳ 1961-1965 do Ngân hàng Kiến thiết Việt Nam cấp phát vốn xây dựng

Bà Mai Cương không nhớ rõ là sau đó người ta có thay cho ông Quang chiếc bàn khác hay không, nhưng có điều bà chắc chắn ông Trịnh Huy Quang là người đã được cấp trên hết sức tin tưởng để “chọn mặt gửi vàng” khi Ngân hàng kiến thiết Việt Nam được thành lập vào tháng 4-1957. Việc cấp trên chọn một cán bộ tiền khởi nghĩa, từng làm Bí thư 2 tỉnh lớn ở Bắc miền Trung và Nam Trung bộ, từng được đào tạo chính qui ở nước ngoài, từng tham gia Ban lãnh đạo Bộ Tài chính... làm Giám đốc đầu tiên của Ngân hàng Kiến thiết Việt Nam, cho thấy vai trò và nhiệm vụ to lớn mà Đảng và Nhà nước giao phó cho tổ chức tín dụng này. Thật vậy, sự ra đời của Ngân hàng Kiến thiết Việt Nam gắn với yêu cầu phục vụ công cuộc kiến thiết, xây dựng miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Nhiệm vụ của Ngân hàng Kiến thiết Việt Nam thời kỳ này là cơ quan chuyên trách việc cấp phát, quản lý toàn bộ số vốn đầu tư công, dành cho kiến thiết cơ bản được thực hiện theo kế hoạch và dự toán của Nhà nước. Ngay từ những năm đầu thành lập, Ngân hàng Kiến thiết Việt Nam đã góp phần khôi phục, mở rộng và xây dựng mới nhiều công trình có ý nghĩa quan trọng đối với nền kinh tế đất nước như: Nhà máy cơ khí Trần Hưng Đạo, Nhà máy điện Yên phụ, Nhà máy xi măng Hải Phòng, các mỏ than ở Quảng Ninh, Xưởng đóng tàu Hải Phòng, Xưởng sửa chữa xe lửa Gia Lâm, Nhà máy Cơ khí Hà Nội, Nhà máy Dệt 8-3, Nhà máy chè Phú Thọ, Nhà máy diêm Thống Nhất... và các trường Đại học hàng đầu, như: Bách Khoa, Kinh tế kế hoạch (nay là Đại học Kinh tế Quốc dân), Đại học Thủy lợi v.v...  Hoành tráng nhất là hệ thống đại thủy nông Bắc Hưng Hải là công trình thủy nông đầu tiên của nước Việt Nam mới, cung cấp nước tưới tiêu cho hàng ngàn hecta lúa trên những cánh đồng phì nhiêu của đồng bằng Bắc bộ, góp phần tạo nên những cánh đồng “5 tấn”, “7 tấn” hồi đó. Đặc biệt hồi đó, Ngân hàng kiến thiết Việt Nam có hẳn một Ban cấp phát vốn hoạt động bí mật, phục vụ một công trình tuyệt mật, đó là đường ống dẫn xăng dầu chi viện cho chiến trường...

Lịch sử xây dựng và phát triển của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) là một chặng đường đầy gian nan thử thách nhưng rất đỗi tự hào, gắn với từng thời kỳ của sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc, xây dựng và phát triển đất nước. Trải qua nhiều lần thay đổi mô hình hoạt động theo xu thế phát triển đáp ứng nhiệm vụ cách mạng, đến nay BIDV là ngân hàng thương mại lớn nhất Việt Nam xét theo quy mô tổng tài sản; có mạng lưới gần 1.100 chi nhánh và phòng giao dịch cùng các hiện diện thương mại tại 5 quốc gia và vùng lãnh thổ, thiết lập quan hệ đối tác với trên 2.300 định chế tài chính trên toàn cầu. BIDV là ngân hàng có lịch sử lâu đời nhất trong hệ thống các tổ chức tín dụng Việt Nam. Trong niềm tự hào chung ấy, có niềm tự hào về người “anh cả” của BIDV là một chiến sĩ Cách mạng tiền bối, mẫu mực, kiên trung, liêm khiết...