Chắc hẳn mọi người đều biết về vườn Nhật – kiểu vườn cảnh không chỉ xuất hiện ở Nhật Bản mà còn ở nhiều nơi trên thế giới bởi tính thẩm mĩ cao của nó với cách bài trí chứa hàm ý sâu xa của Thiền tông.

Ở Nhật Bản, cảnh quan thiên nhiên mang tính thẩm mĩ vô cùng được coi trọng. Đây là lý do những khu vườn hay những công viên ở Nhật Bản luôn được chăm chút rất cẩn thận và sạch sẽ, tạo nên cảnh quan vô cùng đẹp mắt và sống động. Bởi vậy, vườn Nhật được nhiều người trên khắp thế giới biết đến và trở thành một điểm đến hoàn hảo cho người dân địa phương và khách du lịch. Có rất nhiều kiểu vườn Nhật khác nhau nhưng mỗi kiểu đều có nét độc đáo riêng và có một điểm chung là đều mang đậm nét đặc trưng riêng ảnh hưởng của Thiền, gần gũi với thiên nhiên. Vậy vườn Nhật được tạo nên bởi những gì?

Đá, sỏi và cát

Từ thời xa xưa, đá đã góp phần quan trọng trong nền văn hóa Nhật. Ở làng Shinto (Nhật Bản), những tảng đá to được tôn thờ như các vị thần, còn sỏi thì được đặt ở những vùng đất linh thiêng, điển hình là ở một số đền thờ cổ như đền Ise hay đền Kamigamo ở Kyoto.

Tại nhiều khu vườn Nhật ngày nay, tảng đá lớn tượng trưng cho núi và đồi, vừa là điểm nhấn để trang trí, vừa được sử dụng như vật liệu xây dựng cho cầu và lối đi. Những hòn đá nhỏ và sỏi được xếp cạnh nhau đặt xung quanh ao, suối. Trong khi đó, có những khu vườn với những tảng đá lớn tượng trưng cho núi, hải đảo, còn đá và sỏi thay thế cho nước.

Ao, suối và thác nước

Ao chiếm vị trí trung tâm trong hầu hết các khu vườn, thường là biểu tượng của hồ hay biển thật. Đôi khi  ao là nơi cho cá koi sinh sống, tạo nên màu sắc và thổi hồn sống vào khu vườn. Thậm chí trong các khu vườn đá, ao, suối và thác nước vẫn được tượng trưng bởi đá, sỏi. Có thể nói, mọi vườn Nhật đều không thể thiếu sự hiện diện của nước.

Quần đảo và cầu

Quần đảo là một yếu tố tồn tại lâu đời khác của vườn Nhật, được tạo nên bởi những hòn đá từ nhỏ đến lớn, có những hòn đá đơn lẻ, có những hòn to đến mức có thể đỡ một tòa nhà. Chúng thường đại diện cho những hòn đảo thật hoặc là biểu tượng cho một tín ngưỡng tôn giáo nào đó, chẳng hạn như những hòn đá được xây dựng giống như những con rùa, tượng trưng cho tuổi thọ và sức khỏe hay Horai, một ngọn núi thần bí thiêng liêng trong Đạo giáo.

Cầu cũng là một yếu tố phổ biến thường được xây dựng để kết nối các quần đảo và đi qua suối, dẫn vào bờ. Người ta xây cầu từ đá hoặc gỗ hoặc phức tạp hơn là từ một phiến đá tự nhiên nằm trên con suối hoặc xây dựng một cây cầu gỗ trải dài hơn 10 mét.

Thảm thực vật

Cây cối, cây bụi, bãi cỏ và các loại hoa đều được sử dụng trong các khu vườn Nhật Bản. Thực vật, ví dụ như cây phong và cây anh đào, thường xuất hiện theo mùa của chúng và được đặt có chủ ý. Ngược lại, cây thông, cây tre và mận được đặt vào những tháng của mùa đông, khi các loài cây khác đang ngủ để tôn lên vẻ đẹp của chúng trong những tháng này. Rêu cũng được sử dụng rộng rãi, với hơn một trăm loài.

Thực vật được bố trí vô cùng cẩn thận xung quanh khu vườn để mô phỏng thiên nhiên cùng với đó là những nỗ lực tuyệt vời của người Nhật đã gìn giữ vẻ đẹp của chúng. Cây cối, cây bụi và bãi cỏ được cắt tỉa tỉ mỉ, và rêu được quét sạch tinh tế. Vào mùa đông, rơm, vải bố và dây thừng được sử dụng để cách nhiệt và bảo vệ cây cối khỏi tuyết lạnh, trong khi rơm được quấn kín để chống lại sự xâm nhiễm của côn trùng.

Đồi

Những khu vườn lớn hơn, đặc biệt là những khu vườn đi dạo của thời kỳ Edo, tận dụng những ngọn đồi nhân tạo lớn. Những ngọn đồi có thể đại diện cho núi thực hoặc trong thần thoại, một số có tầm nhìn ra toàn cảnh cả khu vườn.

Đèn lồng

Đèn lồng có nhiều hình dạng và kích cỡ khác nhau và là một yếu tố chung trong thiết kế sân vườn Nhật Bản. Chúng thường được làm bằng đá và được đặt ở các vị trí được lựa chọn cẩn thận, chẳng hạn như trên các hòn đảo, ở cuối bán đảo hoặc bên cạnh các tòa nhà quan trọng, nơi chúng cung cấp cả ánh sáng và mang lại tính thẩm mỹ cao cho khu vườn.

Chum nước

Nhiều khu vườn có chum nước đá (tsukubai). Các chum nước khác nhau từ phiến đá chưa được cắt đơn giản đến những tác phẩm bằng đá chạm khắc và mỗi chum nước thường có một cái muôi tre để lấy nước. Chum nước phục vụ cho mục đích trang trí nhiều hơn là mục đích sử dụng thực tế.

Lối đi

Các lối đi trở thành một phần không thể tách rời của khu vườn Nhật Bản với sự ra đời của khu vườn trà và thói quen đi dạo. Những khu vườn đi dạo có những lối đi vòng cung được xây dựng bằng đá bước, sỏi nghiền, cát hoặc đất đóng gói, giúp du khách có tầm nhìn tốt nhất nhìn ra vườn. Lối đi quanh co nhằm tách biệt các khu vực khác nhau, có thể là một lùm cây bị cô lập hoặc ao ẩn. Tùy vào mỗi vị trí, các lối đi sẽ được thiết kế với những mục đích khác nhau.